معرفی کتاب: ایمنی و مدیریت ریسک در سازمانهای آتش نشانی

 

نگاهی به حوادثی که طی چند سال گذشته رخ داده و دامنه اطلاعات و تصاویری که از این حوادث در شبکه های اجتماعی منتشر شده، نشان می دهد که نیاز جامعه امروز ایران به خدمات سازمانهای فعال در حوزه امداد، ایمنی و آتش نشانی بسیار بیشتر از گذشته شده است. این مساله به دلیل پیشرفت تکنولوژی های مورد استفاده مردم و تغییراتی است که در فرآیندها، انرژی مصرفی، شیوه های کاری، روش زندگی و ماهیت فعالیت های انسان در جوامع قرن بیست و یکم رخ داده است. از اینرو سازمانهایی که وظیفه  آنها حفاظت از ایمنی جان و مال انسان ها است، بایستی خود را با شرایط نوظهور جدید تطبیق داده و بکوشند در کنار اتخاذ رویکرد های پیشگیرانه در راستای ایمن-سازی جوامع، به روشی دانش محور، خود را در فاز مقابله ای نیز برای مواجهه موثر با حوادث و بحران ها آماده کنند. یکی از مسائلی که شاید در این سازمان ها به ویژه در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است، توجه به مقوله مدیریت ریسک و ایمنی در این سازمان ها است. همه روزه اخباری از حوادثی منتشر می شود که سازمانهای امدادی را درگیر عملیات می کنند. نگاهی با رویکرد ایمنی به فعالیت های سازمانهای امدادی در ایران مشخص می کند که این سازمان ها آنگونه که باید، خود را برای مدیریت ریسک هایی که ممکن است با آن مواجه شوند آماده و مهیا نکرده اند. از سویی وجود مطالبه عمومی از سازمان های امدادی بمنظور انجام دقیق و صحیح وظایفشان و از سویی دیگر، هزینه هایی که انواع ریسک های موجود بر این سازمان ها و به تبع آن کل جامعه وارد می کنند، توجه به بحث مدیریت ریسک  را بیش از گذشته پر اهمیت نموده است. شاید بتوان گفت نیروی انسانی متخصص، جزء ارزشمندترین دارایی  هایی حساب می شوند که در سازمانهای امدادی وجود دارند. تمام تجربه، مهارت و صلاحیت کاری این سازمانها در گرو همین منابع انسانی است که در فرآیندهای کاری سازمان ایفای نقش می کنند. بخش عمده ای از بودجه های عمومی که به سازمان های امدادی اختصاص می یابد برای جذب، تربیت و آموزش این افراد متخصص هزینه می شود از اینرو برنامه ریزی برای اجرای طرح های حفاظت از ایمنی و سلامت این کارکنان نه تنها به لحاظ اخلاقی وظیفه سازمان های امدادی است، بلکه تضمین کننده ادامه حیات و فعالیتهای این سازمان هاست. سالهایی که تاکنون در دهه منتهی به سال 1400 شمسی سپری کرده ایم، تجربیات تلخی را در فعالیت های عملیاتی سازمانهای  امدادی و بخصوص سازمانهای آتش نشانی بر جای گذاشته اند. حوادثی مانند آتش سوزی در ساختمان پلاسکو تهران و شهادت 16 آتش نشان که در حین انجام وظیفه در زیر آوار ناشی از حریق گرفتار شدند، ضربه سختی بر پیکره سازمانی بود که خود را مهیای از دست دادن این تعداد از نیروهای متخصص خود نمی دید. هر چند وقوع این نوع حوادث را بر اساس ماهیت شغل آتش نشانی و مخاطرات موجود در شرایط عملیاتی این شغل نمی توان از نظر دور داشت، ولیکن می توان با توجه بیشتر به بحث ایمنی در عملیات و مدیریت ریسک در سازمان های امدادی و آتش نشانی شرایطی را فراهم نمود که تا حد ممکن کارکنان چه در شرایط ناشی از واکنش های اضطراری و چه در شرایط عادی، در محیطی نسبتاً ایمن فعالیت کنند. کتاب ایمنی و مدیریت ریسک در سازمانهای آتش نشانی با توجه به نیاز نهادهای امدادی و به خصوص سازمانهای ایمنی و آتش نشانی کشور بمنظور تامین دانش مورد نیاز برای تامین ایمنی عملیاتی و مدیریت ریسک در این سازمان ها تهیه شده است. این کتاب با بهره گیری توامان از دانش آکادمیک ریسک و رابطه آن با ایمنی کارکنان، تجربه تخصصی در زمینه عملیات های امدادی حریق و نجات و همچنین با نگاهی به استانداردهای بین المللی مرتبط با موضوع، تلاش دارد راه را برای کاهش ریسک در شرایطی که منجر به ایجاد صدمه و آسیب به کارکنان، تجهیزات عملیاتی، اعتبار و شهرت سازمان  آتش نشانی می شود هموار کند. این کتاب در فصل نخست بیشتر به بحث اهمیت و لزوم پیگیری مسائل مربوط به مدیریت ریسک در سازمان های آتش نشانی می پردازد و با ارائه آمارهایی از داخل و خارج کشور تلاش می کند مدیران سازمان های امدادی را متوجه اهمیت موضوعات مربوط به مدیریت ریسک نماید. این کتاب در فصل دوم کلیاتی در خصوص مدیریت ریسک، اجزاء برنامه مدیریت ریسک و شیوه های کاری مدیریت ریسک را ارائه می کند. در فصل سوم راهکار های برنامه مدیریت ریسک در سازمانهای امدادی و آتش نشانی بر اساس استاندارد NFPA 1250 تشریح می شود. فصل چهارم در برگیرنده راهنمایی هایی برای مدیریت ریسک در حادثه برای فرماندهان آتش نشانی است. در فصل پنج نیز اطلاعات جامع و کاملی از نقش، جایگاه، صلاحیت و وظایف مدیران ایمنی در سازمان های آتش نشانی ارائه می شود. در فصل ششم نیز خواننده می تواند به اطلاعات مورد نیاز خود در مورد کاربرد رویه های عملیاتی استاندارد (SOPs) در مدیریت ریسک و جزئیات آن دست پیدا کند. این کتاب که شاید برای نخستین بار در کشور به موضوع مدیریت ریسک و ایمنی عملیاتی برای نیروهای امدادی و آتش نشانی می پردازد، می تواند برای همه آتش نشانان، بخصوص فرماندهان عملیاتی و مدیران ایمنی در سازمانهای آتش نشانی، امدادگران و داوطلبان فعال در حوزه امداد و نجات، مدیران تیم های واکنش در شرایط اضطراری، کلیه کنشگران اقدامات مقابله ای در شرایط اضطراری و سایر علاقمندان بسیار مفید باشد. این کتاب توسط آقایان مهندس سیدهادی حجازی و دکتر رضا غلام نیا در انتشارات آثار سبحان تالیف شده و به چاپ رسیده است.